Ruimte in verbinding
donderdag 1 oktober 2020
Franciska Soepboer is adviseur op het bestuursbureau van Carmel.
Natuurlijk hebben we allemaal het idee dat we vaak een goed gesprek met iemand hebben. Ook binnen Carmel zijn we veel met elkaar in gesprek; dat vind ik juist mooi van onze organisatie. Maar het ‘goede gesprek’ heeft een vorm die niet zo vanzelfsprekend is. Het heeft bijvoorbeeld geen vooropgezet doel; het gaat om samen zoeken. Een stukje tekst, situatie, schilderij of film ligt in het midden en daar ga je met anderen over in gesprek. In eerste instantie doe je dat door je eigen gedachten bij de tekst, schilderij of film op te schrijven. Wat raakt je en waarom, wat schuurt er juist? Na deze individuele ronde ga je met elkaar in gesprek. Iedereen vertelt wat hij of zij heeft gehoord of gezien en waardoor hij of zij geraakt was (positief of negatief). Daarbij is het belangrijk om in de “ik”-vorm te spreken, niet in “jou” of “men”.
De eerste plek waar ik in aanraking kwam met de vorm van “het goede gesprek” (of collatiogesprek) was tijdens mijn studie maatschappelijke spiritualiteit aan het Titus Brandsma Instituut. De gesprekken die ik tijdens de opleiding heb gevoerd, gingen over je eigen gevoel en geraaktheid en alles mocht er zijn. Niets was goed of fout. De andere deelnemers werd gevraagd om goed te luisteren. Ze mochten eventueel verhelderende vragen stellen, maar geen oordeel uitspreken of in discussie gaan. Zo vertelde ieder zijn eigen verhaal en kwamen we op de meest bijzondere gesprekken. Uiteindelijk heb ik vooral veel geleerd over mijn eigen opvattingen, kijken en luisteren. Alles heeft te maken met wie ik ben en welke ervaringen in mijn leven daaraan ten grondslag liggen. Dat bepaalt mijn blik, maar ook mijn oordeel over goed en fout. Doordat de andere deelnemers hun eigen ervaringen inbrachten, leerde ik mijn perspectief verbreden. De werkelijkheid is zoveel groter dan mijn eigen werkelijkheid; dat besef maakt bescheiden. Het zorgt ervoor dat ik steeds meer ontdek wat voor mij belangrijk is, maar ook dat dit slechts mijn eigen perspectief is. Het leert me dat ik niet alles hoef te weten. Het niet-weten is er ook en behoeft niet meteen een antwoord.
Ook binnen Carmel heb ik een aantal gesprekken mogen begeleiden aan de hand van een tekst of een beeld. Prachtige gesprekken levert dat op. Collega’s waarderen het zeer dat ze ruimte hebben om even stil te staan. Op zoek naar de wortels van Carmel stuitte ik in de Karmelspiritualiteit op “de open ruimte” als belangrijk begrip. Juist die open ruimte vraagt van mij dat ik mijn eigen perspectief leer kennen, beseffend dat dit slechts één van de perspectieven is. Pas wanneer ik mijn perspectief los kan laten, mezelf uit het centrum haal, kan ik beter luisteren naar de ander en meer inspelen op dat wat de ander vertelt. Een mooi instrument daarbij is het voeren van het goede gesprek.
Als ik kijk naar mijn werkzaamheden binnen Carmel, zijn er veel plekken waar ik al jaren goede gesprekken voer. Over de thema’s passend onderwijs, waarderend onderwijs (Kennis is (maar) de helft) en bovenbouw vmbo ben ik vaak met medewerkers en schoolleiders in gesprek. We hebben ook allerlei netwerken waarin collega’s veel met elkaar delen. Ze zijn open over hun werk, hun drijfveren, hun moeite soms, de worsteling. Alles mag er zijn; dat kenmerkt misschien wel onze organisatie. Het maakt dat ik me op mijn plek voel binnen Carmel en dat ik dienstbaar wil en kan zijn aan onze scholen.
In de ‘goede gesprekken’ die ik binnen Carmel met groepen medewerkers heb gevoerd, is het in het begin altijd even wennen. Al snel wordt echter een diepgang bereikt die je in andere gesprekken niet ziet. Medewerkers zeggen na afloop vaak dat ze eindelijk in gesprek zijn geweest over de wezenlijke zaken in onderwijs. Ze geven aan hoe goed het is om dat samen met collega’s te doen. Het is niets zweverigs, het gaat gewoon over de praktijk van alledag: jouw praktijk.
Voor studenten die stagelopen op onze scholen, verzorgen mijn collega Sylvia en ik drie keer per jaar een themabijeenkomst over ‘aandacht’. De technieken van het goede gesprek brengen we daar zoveel mogelijk in praktijk. Elke keer verbaast het me wat studenten inbrengen, hoe open ze zijn, maar ook dat de tegenstellingen er mogen zijn. Natuurlijk varieert dit wel per groep. Veel studenten vertellen hoe fijn het is dat er aandacht is voor hun eigen ervaringen. Ook vinden ze het prettig om de ervaringen van anderen te horen. Ze waarderen dat alles gezegd mag worden, dat er ruimte is om echt in gesprek te gaan. En natuurlijk zijn het niet alleen de studenten die leren, maar leer ik ook veel van hen.
Het mooie is dat in het goede gesprek de eigen praktijk centraal staat. Hoe ga jij daarmee om, wat doet het met jou? Het gaat niet om dé waarheid, niet om een theorie, niet om goed of fout. Het leert je meer open te staan voor het verhaal van de ander en dat is voor elke medewerker zinvol. Het raakt aan Carmelwaarden waarin we leerlingen en medewerkers niet op willen sluiten in een vastgezet beeld, maar hen open tegemoet willen treden. Er is immers altijd meer dan je ziet.
Ik heb ontdekt dat persoonlijke ontwikkeling voor mij erg belangrijk is. Ik leer graag en doe regelmatig cursussen, korte opleidingen en lees veel. Misschien is het dus niet verwonderlijk dat ik mijn werk doe bij een onderwijsorganisatie waar ik veel kansen krijg om mezelf als medewerker, maar vooral als mens te kunnen ontwikkelen. Tegelijk besef ik dat door mijn manier van leren en ontwikkelen, mijn blik beperkt is. Er zijn mensen die zich door de levensfase of door omstandigheden waarin ze zitten, even niet kunnen ontwikkelen. De vraag is of dat mag. Ook ik ken fases in mijn leven waarin ik stil heb moeten staan. Juist door de ruimte die ik kreeg (ook in mijn werk) heb ik me misschien wel meer ontwikkeld dan wanneer er druk op had gestaan. Iemand echt zien en horen en zo inzicht krijgen in diens ontwikkeling, kan alleen als ik mijn eigen beelden loslaat, zo heb ik geleerd. Dan is het mogelijk dat de ander verrassende en verfrissende antwoorden geeft. Dit artikel is onderdeel van het kennismakingskatern van Carmel dat in het najaar van schooljaar 2020-2021 uitkomt. Lees ook de rest van de artikelen:
Categorieën: Nieuws Tags: Kennis is maar de helft/ Kennismakingskatern/ Ruimte in verbinding Vertoningen: 2377