Een spannend moment voor collega Christel Wolterinck... Aanstaande vrijdag 2 december verdedigt zij namelijk haar proefschrift getiteld “Teacher Professional Development in Assessment for Learning” aan de Universiteit Twente. 'Als dat goed gaat, dán promoveer ik tot doctor (dr.)’, geeft ze aan. Ze heeft er, ondanks de gezonde zenuwen, alle vertrouwen in dat het goed gaat en praat ons kort bij over haar onderzoek.

Van docent naar onderzoeker

Christel begon haar onderwijsloopbaan als docent scheikunde. Na een slecht gemaakt proefwerk vroeg ze zich af wat ze daaraan zélf had bijgedragen. Daar begon eigenlijk al haar nieuwsgierigheid naar formatief toetsen. Niet wetende dat ze jaren later zou promoveren op dit thema. ‘Formatief toetsen is het verzamelen van informatie over het leerproces van leerlingen en die informatie gebruiken om het leerproces te sturen’, licht Christel toe. “Hoe kunnen leraren ondersteund worden bij het ontwikkelen van hun competenties voor formatief toetsen?”, luidt dan ook de onderzoeksvraag waar ze de afgelopen vijf jaar mee bezig is geweest.

Onderzoek in vogelvlucht

‘Mijn onderzoek gaat over docentprofessionalisering in formatief toetsen, een complexe vaardigheid. De eerste studie bestond uit het in kaart brengen hoe dit nu gebeurt in de praktijk van het voortgezet onderwijs (VO). Hoe ervaren docenten en leerlingen dit? Hier kwam uit dat het zeker een plek heeft, maar dat er nog veel verbetering mogelijk is. 
De tweede studie bestond uit het bestuderen van expertdocenten in formatief toetsen: welke kennis, vaardigheden en houding hebben zij? Wat maakt het meer en minder complex? Op basis van deze input is in de derde studie een training ontwikkeld, samen met de SLO en de Universiteit van Maastricht. In de vorm van een pilot is de training met succes gegeven aan docenten in het VO. Voor de vierde en laatste studie is de training aangescherpt, nogmaals gegeven en hebben we gekeken naar de effecten op docent- en op leerlingniveau.’

Hoogte- en dieptepunten

Om antwoord te kunnen geven op wat dan die effecten zijn, komen we meteen op een dieptepuntje. Corona gooide namelijk roet in het eten. ‘Docenten en leerlingen ontmoetten elkaar op dat moment niet meer fysiek, de training moest omgezet naar online en we konden geen lesbezoeken meer doen om onder andere data te verzamelen voor mijn onderzoek. Dat was wel even heel zuur.’ Daartegenover staan ook vele hoogtepunten. ‘Dat ik dit boekje eindelijk in mijn handen heb’, vertelt ze trots. ‘Maar ook hoe ik mijn rugzak nu gevuld heb met lesgeven, leidinggeven én onderzoek. Dat vind ik heel gaaf. Ik kreeg de kans om in binnen- en buitenland op conferenties te vertellen over mijn onderzoek. Maar wat ik nog het meest bijzonder vind om te zien is dat ik bijvoorbeeld in mijn “eigen” school (Marianum, waar Christel nog tot eind dit schooljaar conrector Onderwijs en Innovatie is) inspiratie kan bieden die door docenten enthousiast wordt opgepakt. 

Conclusie en vervolg

Voor de vele interessante aanbevelingen verwijzen we je graag door naar het proefschrift (met Nederlandse samenvatting op pagina 125). ‘Wat ik er wel kort over kan zeggen is dat het belangrijk is om het formatief toetsen te integreren in verschillende fasen van instructie. Het is geen “los instrumentje” en het vraagt wat van de docent. Ten tweede: betrek de leerling erbij! En als derde puntje: je kunt docenten trainen en opleiden, maar het leren vindt toch echt ook plaats in de eigen school(praktijk). Dat vraagt ruimte en steun van de schoolleiding.’

Hoe nu verder…

‘Het formatief toetsen of handelen heeft binnen Carmel al een plek in onze Koers 2025 en in onze opdracht rondom kwaliteit toetsing en examinering. Daarnaast neemt op dit moment een groep van 30 docenten uit verschillende Carmelscholen deel aan een scholingstraject onder leiding van Shirley Clarke, internationaal een autoriteit op het gebied van formatief toetsen. Op veel Carmelscholen wordt het als een belangrijk ontwikkeldoel gezien om de kwaliteit van lessen te verbeteren en te versterken. Afgelopen twee jaar ben ik dan ook de boer opgegaan binnen onze scholen om ze op weg te helpen. Dit blijf ik doen in mijn nieuwe functie als programmamanager Versterking Kwaliteit Onderwijs. Hiermee streven we naar een betere samenwerking tussen Carmelscholen en andere relevante partijen (zoals de Universiteit Twente), ook op het gebied van onderwijsontwikkeling en -innovatie.’
Christel hoopt dat docenten gaan inzien dat toetsen een wezenlijk onderdeel is van het lesgeven. ‘Dus niet alleen aan het einde van de rit gaan toetsen en erachter komen dat er nog allerlei misconcepties zijn. Misschien begint het lesgeven zelfs wel met toetsen...’.

Gaat dat lezen!

Ben jij docent of schoolleider in het voortgezet onderwijs of in het primair onderwijs? Wil je aan de slag met verbetering van de kwaliteit van lessen, wil je dat deze beter aansluiten op de behoeften van leerlingen en wil je dit sámen met leerlingen doen? Lees dan het proefschrift van Christel! 
Begin volgend jaar komt er een publieksversie van het proefschrift. Houd hiervoor onze website in de gaten.

> Lees het proefschrift “Teacher Professional Development in Assessment for Learning”.