Mei 1989
Ik was zeventien jaar en klaar om uit de Achterhoek te vertrekken. Ik wilde naar de stad om te gaan studeren. De enige hobbel was het eindexamen. Ik stond er goed voor en maakte mij geen zorgen. Toch vond ik het spannend. De gymzaal in, tafeltjes op één meter afstand en schrijven maar. De stress sloeg toe, toen een klasgenoot na anderhalf uur al opstond en ik nog een aantal opgaves te maken had. Na twee en een half uur verliet ik de examenzaal, helemaal leeg geschreven en met enige onzekerheid. Had ik het examen gehaald?

Mei 2024
Als stagiair en surveillant mocht ik met de examensecretaris meelopen met het havo-examen Nederlands bij Twents Carmel College in Oldenzaal. Van het openen van de kluis tot het innemen van alle antwoordbladen. Een heel arbeidsintensief proces waar zorgvuldigheid, draaiboeken en militaire precisie de boventoon voeren. Driehonderd leerlingen druppelden één voor één de gymzaal binnen. Nauwkeurig gecontroleerd op telefoons, smartwatches en andere, niet geoorloofde ’hulpmiddelen’. Die verboden technologische hulpmiddelen waren er vijfendertig jaar geleden nog niet.

Veranderingen

De setting was wél identiek. Een gymzaal vol met tafels. Dubbel vel streepjespapier en het woordenboek Nederlands op de tafel. Sommige leerlingen kwamen gespannen binnen en bij sommige leerlingen leek het alsof zij ‘even tussendoor een examen gingen maken’. Ik vond het indrukwekkend hoe geconcentreerd driehonderd leerlingen aan het werk gingen. Muisstil met alleen het geruis van de luchtventilatie op de achtergrond. Ook hier stond na anderhalf uur de eerste leerling op en leverde het examen in. Ik kon niet goed zien of het impact had op andere leerlingen. Ik was weer even terug in 1989.
Was er dan niets veranderd? Toch wel. Een tiental leerlingen met dyslexie mocht het examen op een computer met koptelefoon maken, met alleen toegang tot een tekstverwerkingsprogramma en verklanking van de tekst. Sommige leerlingen kregen een halfuur meer tijd voor het maken van het eindexamen (geen idee of dat ook in mijn examentijd al zo was). Natuurlijk zijn er naast de centraal schriftelijke examens ook een hoop praktijkgerichte examens. Hierover kan ik op basis van mijn eigen ervaring niet inschatten wat er nog hetzelfde is en wat niet. 

Aandacht

Wat ik mooi vond, was de persoonlijke aandacht voor sommige leerlingen. De leerling die per se vooraan wilde zitten om niet afgeleid te worden. De leerling met een eigen stoel vanwege fysieke beperkingen. Ook tijdens het examen lieten docenten hun betrokkenheid zien. Het meisje dat vrijwel het hele examen met een zakdoek voor haar neus zat, werd een paar keer gevraagd of het goed met haar ging. 

Veerkracht

De tijd staat stil. Dat is wat ik dacht tijdens de drie uur surveillance. Het is – los van het inhoudelijke belang van examens – een markant moment in je leven. Het was voor mij een stap naar volwassen worden. Het is bloedserieus. Het gaat ergens om. Het zorgt voor druk. Maar het leert je ook om te gaan met die druk. En veerkracht te tonen als het resultaat niet is waarop je gehoopt had. 

Ik wens alle Carmelleerlingen een mooi bericht op 5 of 12 juni; en natuurlijk ook onze leerlingen in het praktijkonderwijs! Met hopelijk veel geslaagden. Voor wie toch een ander bericht krijgt: even slikken, doorzetten, herkansen en veerkracht tonen. Over vijfendertig jaar kijk je waarschijnlijk, net als ik, met een glimlach terug op je eindexamens.