Koers 2025 is duidelijk: ‘Hoe dan ook zullen andere arbeidsverhoudingen meer gemeengoed worden, zoals een hybride arbeidsverhouding waarbij men deels in het onderwijs en deels in de beroepspraktijk werkt.’ Dat nodigt uit om eens verder te kijken. En om de stand van zaken en de ambities op te tekenen.

De hybride docent is hot. Zoek ernaar op Google en je scoort een grote reeks opleidingen en initiatieven. Het programma Sterk Techniekonderwijs, waaraan alle Carmelscholen met technische vmbo-opleidingen deelnemen, zoekt er doelbewust naar. Het streven om leerlingen warm te maken voor een technische opleiding vraagt om mensen met praktijkkennis.

In Oss wil rector Jeroen Donders (Het Hooghuis) de banden met het bedrijfsleven verder aanhalen. Die wereld is hem bekend: vóór hij toetrad tot de schoolleiding van Het Hooghuis, werkte hij als financial en controller bij uiteenlopende bedrijven in Nederland, Duitsland en Italië. Alleen al die ervaring inspireert hem samenwerking te zoeken met de wereld buiten de school. ‘We kunnen veel van en met elkaar leren’, is zijn overtuiging. Hij wijst op zijn eigen ervaring: ‘Als financial was ik al gewend om verder te kijken dan de cijfers. Mij interesseert dat wat werkt, en hoe we dat verder kunnen ontwikkelen.’

4+1

Om hybride docenten te werven heeft Jeroen het op de formule “4+1 en 1+4” gemunt. ‘Wat mij mooi lijkt: dat onze leerlingen een dag per week les krijgen in een bedrijf, en dat mensen uit het bedrijfsleven en andere organisaties een dag per week bij ons lesgeven. Zo breng je theorie en praktijk bij elkaar, en onderwijs en samenleving.’ Hij wil er bedrijven en instellingen voor bezoeken, maar door de coronabeperkingen heeft het zover nog niet kunnen komen. 

Het gaat Jeroen om meer dan verbinden alleen, hij ziet ook de noodzaak. Het docententekort neemt immers toe. Maar dat is niet het enige. ‘In het praktijkonderwijs en op het vmbo sleutelen leerlingen Transport & Logistiek fanatiek aan verbrandingsmotoren. Mooi om te zien, maar de toekomst is aan de elektromotor. Er zijn veel meer voorbeelden. Buiten de school gaan de ontwikkelingen sneller dan wij kunnen bijhouden. We móeten wel samenwerken.’

Veel partijen

Veel hybride docenten zijn er desondanks nog niet. Dat weet ook Hans Meinders, vanuit het Twents Carmel College in Oldenzaal projectleider en penvoerder van Sterk Techniekonderwijs Twente. ‘We staan aan het begin. We werken met veel partijen: scholen, bedrijven, fondsen en Hogeschool Windesheim als opleider. Dat vraagt overleg en tijd.’
Ook binnen de school. ‘De entree van hybride docenten kan door collega’s als bedreigend worden ervaren. Zij hebben jaren gestudeerd om les te mogen geven, een hybride docent lijkt "zomaar" te kunnen beginnen’, zegt Hans. Marjolein Wolbers, adjunct-directeur techniek van het Twents Carmel College, vult hem aan: ‘Nog lang niet iedereen weet wat een hybride docent is en waarom we die zoeken. Daaraan gaan we aandacht geven.’ 

Er valt dus nog het nodige werk te verzetten. En dat kan, benadrukt Hans: ‘Voor Sterk Techniekonderwijs hebben we grote subsidiebedragen gekregen. Dat geld blijft, het is structureel. Dat geeft ons tijd en ruimte om mensen uit de bedrijven te interesseren en om docenten in staat te stellen een periode mee te draaien in het bedrijfsleven. Ondernemers werken graag mee om verzekerd te zijn van voldoende nieuwe arbeidskrachten.’

Praktisch vak

Het denken gaat nog verder. Hans: ‘Die formule “4+1” hebben we hier grotendeels gerealiseerd. Wij willen een praktisch vak in ons onderwijs. Bedenk dat vmbo-tl over drie jaar niet meer bestaat, terwijl we ook een praktisch vak voor de havisten willen’. En Marjolein: ‘Ik verwacht dat de samenwerking tussen school en praktijk niet tot de technische vakken beperkt zal blijven. Ook daarvoor hebben we hybride docenten nodig.’ 
Het sluit aan bij de gedachten van Jeroen. De locatie Mondriaan College van Het Hooghuis werkt eveneens aan een praktisch vak voor havisten. ‘Een van onze vmbo-locaties heeft de modernste 3D-printer en andere geavanceerde apparatuur. Die is voor havisten en vwo’ers ook uitdagend. We willen die werelden meer verbinden, daaruit ontstaan nieuwe kruisverbanden. Dat vraagt inderdaad om meer hybride docenten. Laten we kijken wat werkt en dat verder ontwikkelen.’

‘De afwisseling inspireert’

‘Je kunt mij eigenlijk niet een echte hybride docent noemen’, begint Rudy Jonker, docent Natuur, Leven en Technologie en Algemene Wetenschappelijke Ontwikkeling aan het Twents Carmel College in Oldenzaal. Anderhalf jaar lang was hij ook in deeltijd verbonden aan het LerarenOntwikkelFonds (LOF).

Rudy is een zij-instromer. Zijn loopbaan begon bij de universiteiten van Wageningen en Bielefeld. ‘Omdat ik daar ook heb gedoceerd, heb ik de cursus ‘Zin in lesgeven’ van Hogeschool Windesheim gevolgd. Je krijgt er een beeld van wat onderwijs inhoudt. En daarmee of het iets voor jou is.’

Bij Rudy sprong de vonk over. Weinig later kwam het tot zijn aanstelling bij het Twents Carmel College. Hij gaf er onder meer Algemene Wetenschappelijke Ontwikkeling. ‘Daarmee maken we leerlingen in vwo-5 vertrouwd met wetenschappelijke vaardigheden.’ Met een collega vroeg en kreeg hij er subsidie van het LOF voor. Dat bracht hem ertoe eind 2019 te solliciteren naar de functie van onderzoeker bij het LOF. In deeltijd, voor anderhalf jaar.
‘Daar hebben we onderzocht wat leraren zélf leren tijdens innovatieprojecten’, vertelt Rudy. ‘Wat leren ze bijvoorbeeld over het opzetten van zo’n project en het verkrijgen van draagvlak; hoe zetten ze die kennis verder in?’ Dat heeft hem veel gebracht. ‘Ik vond de afwisseling fijn. Drie dagen lesgeven, een dag onderzoek. Daar kreeg ik weer inzichten die ik op school gebruik.’ 

Rudy is inmiddels Teacher Leader van het domein exact, voor de bovenbouw havo/vwo. ‘Daar komt de LOF-ervaring goed van pas, ik heb gezien wat werkt en wat niet.’ Het brengt hem op een aanvullende gedachte: ‘Het Nationaal Programma Onderwijs focust op de leerling, maar het zou óók goed zijn docenten te helpen reflecteren op wat zíj van de coronaperiode hebben geleerd. Dat is duurzame ontwikkeling waar de beroepsgroep krachtiger van wordt.’ 

Zijn conclusie: ‘Een hybride docent kan veel toevoegen, als spil tussen school en praktijk. Maar dat vraagt behoedzaamheid: als iemand echt enthousiast is, kun je hem of haar niet eerst naar school sturen om een bevoegdheid te halen.’

‘Goede manier om het onderwijs te leren kennen’

‘Als je denkt over een baan in het onderwijs is dit een mooie manier om uit te vinden of het bij je past.’ Zo kijkt Sanne Ellenbroek terug op de maanden waarin ze leerlingen Bouwen, Wonen & Interieur (vmbo 4) van het Twents Carmel College lesgaf in 3D-tekenen. Naast haar werkzaamheden als zelfstandig interieurvormgever.

Aan een docentenfunctie had ze niet eerder gedacht, vertelt Sanne. Na haar opleiding in het Belgische Mechelen begon ze bij een kantoorinrichter. Nu heeft ze als zzp’er haar eigen bedrijf. ‘Een vriendin die op het Twents Carmel College werkt, vroeg me of het onderwijs niet ook iets voor mij zou zijn.’ 

Van het een kwam het ander. Het Twents Carmel College had een docent 3D-tekenen nodig voor leerlingen van het keuzedeel Interieur & Design. ‘Mijn vriendin gaf me de tip,
ik solliciteerde en spoedig daarna kon ik beginnen.’ Op de maandag- en woensdagmorgen liet ze leerlingen van vmbo 4 kennismaken met 3D-tekenen. Daarnaast nam ze de begeleiding op zich van twee leerlingen die geen stageplaats konden vinden.

‘Ik ben wel echt in het diepe gesprongen’, beseft Sanne. ‘Die vriendin en een collega hebben me wegwijs gemaakt in wat ik de leerlingen moest leren.’ Dat vertaalde ze in een opdracht: de leerlingen moesten een tafeltje ontwerpen en omzetten in een 3D-ontwerp, met opgave van exacte maten, kleuren en te gebruiken materialen. ‘Daarna konden ze het ontwerp onder leiding van een andere docent uitvoeren.’

Ze vond het leuk. ‘De leerlingen waren enthousiast, ik ook. Het ontwikkelen van een lesprogramma was uitdagend. En mooi was dat ik van school alle ruimte en vertrouwen kreeg. Marjolein heeft me al gevraagd of ik volgend jaar wil terugkomen.’

En verder? ‘Ik ben zeker bereid om een pedagogischdidactische aantekening te halen. Het lijkt me leuk om naast het werk voor mijn eigen onderneming een paar uur les te geven. Dus ik sluit niets uit.’

Geïnteresseerd? 

Sterk Techniekonderwijs Twente wil graag contact met belangstellenden voor een hybride functie. Ben of ken jij iemand die hiervoor in aanmerking komt? Check: carmel.nl/werken-bij/hybride-professional.