Hier leer je echt docent zijn
donderdag 19 december 2019
Steeds meer aankomende docenten leren het vak bij “opleidingsscholen”, waar theorie en praktijk gecombineerd worden. Binnen de samenwerkingsverbanden AOS-ON en Partnerschap 2 doen al acht Carmelscholen mee.
Opleidingsscholen: er zijn er tientallen en toch zul je ze in het landschap niet vinden. Ze hebben namelijk geen eigen gebouw. Het zijn samenwerkingsverbanden tussen lerarenopleidingen van hogescholen en universiteiten aan de ene kant en scholen in het basis- en voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs aan de andere kant. Samen ontwikkelen én verzorgen zij de opleiding van aankomende docenten op de werkplek. Vergeleken met meer traditionele vormen van stagelopen, leren studenten hierdoor een groter deel van het vak in de praktijk.
“Samen opleiden” is de laatste tien, vijftien jaar een begrip geworden. Inmiddels wordt volgens het platform van opleidingsscholen zo’n 35 procent van de aankomende leraren langs deze weg opgeleid. Als het aan de sectorraden ligt, wordt het zelfs de koninklijke route. In september 2019 verklaarden de PO-Raad, VO-raad, MBO Raad, VH en VSNU helemaal op deze manier van opleiden te willen overstappen. Uit diverse onderzoeken blijkt namelijk dat het beter werkt en ook een positief effect heeft op de professionalisering van de andere leraren die op school werkzaam zijn.
Docent wiskunde Ninorta Gouriye kan zich dat wel voorstellen. Zij leerde de praktijk van het docentenvak binnen de Academische Opleidingsschool Oost-Nederland (AOS-ON) en heeft daar nooit spijt van gehad. ‘In een opleidingsschool leer je echt docent zijn: niet alleen lesgeven, ook oudergesprekken houden, vergaderingen bijwonen, met klassenactiviteiten meedoen... Alles wat bij het vak hoort. Er wordt veel van je verwacht; in het begin heb ik wel druk ervaren. Maar als ik kijk waar ik aan het eind van mijn opleiding stond vergeleken met studenten die meer traditioneel hebben stagegelopen, dan heb ik meer kennis en ervaring opgedaan.’
Ook binnen Carmel is Samen opleiden in opkomst. Bijna alle Carmelscholen bieden van tijd tot tijd al plaats aan studenten van een lerarenopleiding. Een groeiend aantal doet dat nu echter binnen een opleidingsschool. Zo nemen Bonhoeffer College, Carmel College Salland en Twents Carmel College deel aan AOS-ON. Vijf andere scholen doen mee aan Partnerschap 2, een nieuwe opleidingsschool die mede op initiatief van Carmel van de grond is gekomen en die in juli een accreditatie kreeg. Het zijn Canisius, Marianum, Pius X College, Scholengroep Carmel Hengelo en locatie Het Stormink van Etty Hillesum Lyceum.
Een voordeel van opleidingsscholen is de systematische aanpak, zegt Jan Zonjee (Bonhoeffer College). Hij is van twee kanten vertrouwd met Samen opleiden, want hij is kwaliteitsmedewerker van een Carmelschool én hij vertegenwoordigt een universitaire lerarenopleiding binnen een opleidingsschool (Universiteit Twente binnen Partnerschap 2). ‘Deelname aan een opleidingsschool helpt om al het leren dat in de school plaatsvindt, op één lijn te brengen’, zegt hij. ‘Zoals je wilt dat leerlingen leren, zo gaan de studenten van de lerarenopleiding leren en ook de startende docenten en ervaren docenten die je in huis hebt. Het gaat over leren, opleiden én professionaliseren. Dat wordt een doorgaande lijn.’
Zo’n doorgaande lijn is belangrijk als een school een lerende organisatie wil zijn: een van de doelen die Carmel zich in Koers 2020 heeft gesteld. In een lerende organisatie staat leren van en met elkaar centraal. Ook zoekt een lerende organisatie actief de verbinding met wetenschap en onderzoek. Dergelijke “kennisallianties” passen bij Carmel, vindt Femke Gerritsen: ‘Carmel zit eigenlijk altijd in de voorhoede als het gaat om duurzaam samenwerken met hogescholen en universiteiten.’ Net als Zonjee is Gerritsen op twee manieren bij Samen opleiden betrokken: ze werkt als opleidingsfunctionaris op Bonhoeffer College en is vanuit die school gedetacheerd als programmaleider opleiden bij AOS-ON. In haar werk ziet ze regelmatig nóg een voordeel van opleidingsscholen: de korte lijntjes met de lerarenopleidingen maken het voor scholen makkelijker om goed personeel te vinden. In een tijd van lerarentekorten is dat geen overbodige luxe. ‘Je hebt de kweekvijver aan de voordeur’, aldus Gerritsen.
Ook voor studenten zijn de korte lijntjes binnen opleidingsscholen prettig. Zij komen nogal eens via hun opleidinggschool aan hun eerste baan. Ninorta Gouriye kon bijvoorbeeld meteen na haar opleiding aan de slag op een van de AOS-ON-scholen waar zij haar werkplekleren had gedaan: Twents Carmel College in Oldenzaal. Inmiddels werkt ze al vier jaar als docent wiskunde op locatie Potskampstraat. De overgang naar werk verliep vloeiend: ‘Als student binnen een opleidingsschool word je echt opgenomen in de school waar je de praktijk doet. Je bent niet “de stagiair”, maar een collega. Dat is een groot voordeel als je er na de opleiding kunt blijven werken: je weet hoe alles werkt, je kunt mensen makkelijk aanspreken.’
Zo’n vlotte overgang is niet vanzelfsprekend, weet Margreet ten Holder, HR-adviseur op het bestuursbureau van Stichting Carmelcollege en tot juli 2019 coördinator van Partnerschap 2. ‘Er haken in Nederland nog te veel jonge docenten af in een laat stadium tijdens de lerarenopleiding of kort na hun start in de praktijk. Samen opleiden heeft vanaf het begin onder meer tot doel gehad die “praktijkshock” te voorkomen.’
Ten Holder vervolgt: ‘Door Samen opleiden heb je veel invloed op de manier waarop studenten zich tot docenten ontwikkelen. Je leidt je eigen mensen op, die naadloos door kunnen als startende docent, waarbij ze door de school ook weer nadrukkelijk begeleid worden.’ De aanpak van zowel AOS-ON als Partnerschap 2 is op die doorlopende lijn gericht. In het eerste jaar van de opleiding wordt nadrukkelijk gekeken naar motivatie en geschiktheid: is het vak van leraar iets voor deze student? In de jaren daarna wordt de groei naar zelfstandig docent gestimuleerd en ondersteund. Studenten worden bij het werkplekleren intensief begeleid. Ze krijgen op school een vakcoach die zorgt voor de vakdidactische begeleiding in de klas – zo coacht Ninorta Gouriye op haar beurt ook weer studenten van AOS-ON. Daarnaast is er een schoolopleider die zowel studenten als vakcoaches ondersteunt en samenwerkt met de instituutsopleider van de lerarenopleiding. Studenten leren veel met en van elkaar in gezamenlijke scholingen en intervisiebijeenkomsten, verzorgd door schoolopleiders en instituutsopleiders. Bij dit alles leggen AOS-ON en Partnerschap 2 wel eigen accenten: het programma van AOS-ON geeft over het algemeen wat meer richting, terwijl Partnerschap 2 de student nadrukkelijker aan het roer zet.
De grootste winst van samen opleiden is misschien wel de frisse wind die het door de school laat waaien. ‘Elke school heeft nieuwe input nodig om niet te verstarren’, zegt Jan Zonjee. ‘Dat kun je van het toeval laten afhangen, maar je kunt het ook organiseren.’ Dit maakt Samen opleiden interessant voor álle Carmelscholen, zegt Margreet ten Holder: ook scholen die minder vacatures hebben, bijvoorbeeld omdat ze in een krimpregio staan. ‘Marianum is daar een goed voorbeeld van. Juist in een krimpsituatie heeft een school behoefte aan ontwikkeling en innovatieve oplossingen. Samen opleiden geeft een impuls aan het leren. Soms heel praktisch: waarom zou videocoaching, een techniek die we inzetten om studenten op hun eigen lesgeven te laten reflecteren, ook niet interessant zijn wanneer je al lang voor de klas staat? Het is samen opleiden én professionaliseren.’
Lotte Bongertman (21) doet de tweedegraads lerarenopleiding scheikunde aan Hogeschool Windesheim in Zwolle en wordt in de praktijk opgeleid binnen Partnerschap 2. In de eindfase van haar opleiding staat ze drie dagen per week voor de klas op Het Twickel College in Hengelo (onderdeel van Scholengroep Carmel Hengelo). ‘Wat mij bij Partnerschap 2 aanspreekt, is dat je zelf invulling geeft aan de opleiding. Aan het eind moet je aantonen dat je alle bekwaamheden bezit. Die ontwikkel je niet in verplichte opdrachten, maar door te werken aan je eigen leervragen en leerdoelen. Je kijkt: wat heb ík nodig om bekwaam te worden? Zelf was ik in leerjaar 1 en 2 vooral bezig met de basis van het docentschap. Nu ik dat onder de knie heb, richt ik me bijvoorbeeld op differentiëren in de les. Het is fijn dat je een coach hebt aan wie je alles kunt vragen en die je helpt met het aantonen van je bekwaamheden. Naarmate je verder komt, word je steeds meer losgelaten en ga je bijvoorbeeld ook naar vergaderingen. Daar ben je niet “de student”, maar gewoon docent. Ik heb echt het idee dat ik goed voorbereid de praktijk in ga.’
Op het YouTube-kanaal van Stichting Carmelcollege komen studenten aan het woord over de visie van opleidingsschool Partnerschap 2. Meer informatie over AOS-ON vind je op aos-on.nl.
Categorieën: Nieuws Tags: Opleidingsscholen / Partnerschap 2 / AOS-ON Vertoningen: 2392