Het is mij een eer om als één van de oprichters van Stichting Carmelcollege nu het openingsartikel voor het Carmel Magazine te mogen schrijven. Jouw wereld ziet er zo anders uit dan die waarin ik leef. Bovendien leg ik als karmeliet altijd de relatie met God, op een wijze die velen van jullie niet (meer) zal aanspreken. Maar ziehier: ondanks onze scheiding langs dimensies van tijd en dood hebben jij en ik meer overeenkomsten dan je wellicht zult denken.

Lang geleden, tijdens de voorbereiding van een toespraak over het ‘Ideaal voor den katholieken onderwijzer’, noteerde ik: ‘We moeten niet al te zeer op de traditie leven, dat wordt zo gauw sleur. We moeten bewust door het leven gaan. De tijden veranderen, heel de maatschappij rondom ons verandert, we moeten er rekening mee houden, dat bij wijziging daarvan ook veranderingen optreden in de eisen ons gesteld…’

Bladerend door mijn papieren vind ik nog een treffend citaat. In 1930 keerde ik mij tegen de neiging de mens op te delen. Je was huisvader (in mijn tijd riepen we vooral mannelijke beelden op), werkman, katholiek of niet, jong of oud. Die versnippering staat me tegen. ‘Nu is men dit, dan weder dat. Zichzelf is men niet meer. De eene volle harmonische levensopvatting ontbreekt al te zeer (…). Het leven is nu eenmaal anders en menschen zijn nu eenmaal niet allen gelijk en beantwoorden niet aan een toevallige constructie of idee. Reeds het kind is een in elk individu onderscheiden natuur en het helpt ons niet, als wij alle verschillen die er zijn (…) zouden willen voorbijzien. Wij hebben de jeugd te nemen, gelijk zij is.’

Met andere woorden, ik vind dat we de leerling moeten zien als individu, als héle mens. Dat houdt in dat ‘het kind zoveel mogelijk zichzelf [moet] vormen, maar met de hulp, de leiding, de voorlichting van anderen. Wij moeten rekening houden met de eigen redelijke natuur van het kind en niet naar onze zin willen buigen wat een eigen zin kan en mag hebben…’ Er is immers een ‘harmonische ontwikkeling van het gehele kind, dat niet op school beschouwd moet worden alsof het alleen maar hersenen heeft, maar als mens.’ Dat verklaart uiteindelijk die belangrijke mantra die jullie allemaal kennen: ‘Kennis is nog maar de halve ontwikkeling.’ 

Bij alle verschillen tussen jou en mij vinden wij elkaar: in de brede vorming van die unieke hele mens. Het stemt mij dankbaar dat ook jullie hierin nog steeds een opdracht zien, zelfs na een eeuw.

Titus Brandsma,
Docent, journalist, hoogleraar en rector magnificus Katholieke Universiteit Nijmegen (nu: Radboud Universiteit)

Link met Carmel: Karmeliet, (mede)oprichter Stichting Carmelcollege 1922.
Opleidingen: Theologie en sociologie in Rome, promotie theologie 1909.
Passies: De (mede)mens, mystiek, filosofie.
Overleden: 26 juli 1942, concentratiekamp Dachau.
Heiligverklaring: 15 mei 2022.

Tekst: Hans Morssinkhof
Foto: Nederlands Carmelitaans Instituut

> Lees de rest van het Carmel Magazine.