De locatie Van der Waalslaan van het Bonhoeffer College in Enschede is een van de eerste Carmellocaties die serieus werk maken van afvalscheiding binnen de eigen muren. Ze is daarbij de eerste die volledig gebruikmaakt van het interne inzamelingsconcept van Renewi, afvalverwerker van Carmel. Al bijna een jaar staan overal setjes van vier bakken om gescheiden in te zamelen. Het past bij de duurzame en de pedagogische ambities van de school en kan op termijn zelfs tot besparingen leiden.

De aula van de locatie Van der Waalslaan van het Bonhoeffer College. Het is de woensdag na de herfstvakantie. Om een tafel zes leerlingen tijdens een tussenuur. Ze snaaien uit plastic verpakkingen. Saskia van Gent, hoofdconciërge op de locatie, loopt ernaartoe. ‘Dat ruim je wel op, hè?’, vraagt ze met een lach. Alle hoofden knikken. ‘We scheiden het’, roept een van de leerlingen grijnzend.

Saskia staat dan al bij een verzamelpunt in de aula. Eigentijds vormgegeven afvalbakken, ook wel Qubics genoemd. Blauw voor papier en karton, oranje voor plastic en verpakkingen, antraciet voor restafval. Voor medewerkers staat er op andere plekken nog een bruine Qubic bij, voor koffiebekers. Op panelen boven de bakken staat wat erin hoort. ‘Heel simpel’, vindt ze, ‘net als thuis, daar haal je de afvalsoorten ook uit elkaar.’ Dat heeft de school aan het denken gezet. ‘Het basisonderwijs doet aan gescheiden inzameling, in het voortgezet onderwijs is het niet gebruikelijk. Daarom ben ik gaan uitzoeken hoe het hier zou kunnen.’

Dat zou bovendien aansluiten bij de mentorlessen. Leerlingen uit de klassen 1 tot en met 6 trekken dan in een geel hesje de buurt in om zwerfafval te verzamelen. ‘Ze zien wat er ligt en wat ze daar zelf aan kunnen doen. Je leert hoe je zelf medeverantwoordelijk bent voor de wereld om je heen,’ legt Saskia uit. Ook daarom vond ze het tijd voor een volgende stap: ‘Door afval bewust te scheiden komen ze in beweging voor hun eigen toekomst. Het is een kwestie van doen en zien doen.’

Voorloper

Het Bonhoeffer College loopt voor op andere Carmelscholen, weet Ron van Dam, adviseur inkoop & facilitair op het bestuursbureau in Hengelo. En dat ondanks de ambitie in Koers 2025, het strategiedocument van Carmel: ‘We willen mét onze leerlingen en voor hen betekenis geven aan het begrip “duurzaamheid”, breed in onze organisatie.’ Ron knikt, hij kent de passage. Dat vraagt om uitleg, weet hij: ‘Je ziet vaker dat het vertalen van een visie in praktisch handelen niet zo snel gaat.’ 

En dat, gaat hij verder, heeft onder meer te maken met het ontbreken van wet- en regelgeving en Carmelbeleid voor afvalscheiding. Dit heeft ook te maken met een onderscheid in afvalstromen. Afval van scholen geldt als bedrijfsafval, waarvoor andere normen gelden dan het particuliere afval waarvan gemeenten de inzameling regelen. Met contractpartner Renewi zoekt Carmel naar mogelijkheden om afval intern te scheiden. Het Enschedese initiatief helpt hierbij. De ervaringen komen zeker ter sprake binnen het programma "Samen Slimmer, Bedrijfsvoering 2.0". 

Interne afvalscheiding valt binnen de zogenaamde "vrije zone" van de scholen. ‘De externe afvalinzameling en de verwerking van het afval uit de scholen verloopt via gezamenlijke inkoop. Dan gaat het om het legen en de verwerking van de containers die buiten op het schoolterrein staan. Wat er op dit vlak binnen de muren gebeurt, is aan de scholen en hun specifieke situatie’, verduidelijkt Ron.

Maatwerk

Die laatste opmerking behoeft nog nadere uitleg. ‘Interne afvalscheiding vraagt een investering vooraf waarmee op langere termijn geld bespaard kan worden. Het is maatwerk, er bestaan standaardoplossingen maar je moet als school wel vertaling maken naar de desbetreffende locatie. De ene school heeft bijvoorbeeld techniekvakken, de andere niet. Afvalstromen en -inzamelingsmiddelen kunnen daardoor verschillen. Om de organisatielast voor duurzame inzameling zo laag mogelijk te houden, kan onze afvalverwerker hierin ontzorgen.’ 


Saskia van Gent

Dat kan Saskia bevestigen. Ze trekt een la open en haalt er een plattegrond uit van de locatie Van der Waalslaan. Ecosmart, het bedrijf dat de gescheiden afvalinzameling coördineert, heeft gedetailleerd ingetekend waar de setjes van vier afvalbakken zijn geplaatst. ‘In elke gang en dan steeds aan het begin en het einde ervan’, wijst ze aan. Uit de klaslokalen zijn de prullenbakken weggehaald. ‘Ik heb er leerlingen bij betrokken. Ze hebben meegedacht over de kleuren en de teksten boven de Qubics. Dat vonden ze leuk, dat hadden ze niet verwacht.’

Resultaat

En het resultaat? ‘Leerlingen letten op, docenten vinden het geen probleem dat ze geen prullenbak meer de in de klas hebben.’ Op dat moment steekt een collega haar hoofd om de deur. ‘Wat vind jij, Linda?’, vraagt Saskia. Linda antwoordt dat ze zeker in het begin nog wel eens in de bakken keek: ‘Je wilt toch weten of het allemaal klopt. Maar het gaat goed, iedereen eraan is gewend.’ Saskia knikt: ‘Het gaat om het zien. Als leerlingen hun afval scheiden, doen andere leerlingen dat na. Zo werkt het.’ Ze ziet nog een voordeel. Schoonmakers hoeven minder prullenbakken te legen en hebben meer tijd voor andere zaken. Maar dan, verontschuldigend: ‘Niet dat je nooit meer ergens rommel zult vinden.

Dit is een locatie voor 1.650 leerlingen, je mag niet alles verwachten.’ Ze attendeert dan nog eens op het pedagogische effect. ‘Onze leerlingen zijn pubers in de opvoedperiode. Ze weten wel dat we afval moeten scheiden, het gaat thuis net zo. Door de bakken hier breng je het besef bij dat zorg voor onze leefomgeving iedereen aangaat. In eigen huis en daarbuiten. Het goede voorbeeld werkt dan mee. Ze ervaren hun eigen verantwoordelijkheid.’ Die kan nog worden uitgebreid: er zijn ook Qubics voor groenafval en meer technisch georiënteerde instellingen Elke school of locatie bepaalt zelf wat ze nodig heeft.

Oriënteren

Andere Carmelscholen oriënteren zich nog of geven een eigen invulling, weet Ron. Naast de voorbeeldfunctie spelen de ontwikkelingen op de afvalmarkt mee. De verwerking van restafval wordt steeds duurder, wat een extra prikkel kan geven om die afvalstroom te verminderen. Daarnaast zijn er initiatieven om de inzameling van plastic, drankkartons en glas goedkoper en zelfs gratis te maken, ook voor het voortgezet onderwijs. Voor basisscholen is er al zo’n regeling. ‘Daar weten de leerlingen al niet anders. Dat kan een reden zijn om ermee aan de slag te gaan en het kan op termijn leiden tot kostenbesparing. Niet meteen, er gaat een investering aan vooraf.

Die overigens past bij het streven van Carmel om leerlingen en medewerkers een duurzame, veilige en prettige leer- en werkomgeving te bieden. Ik verwacht dat andere scholen snel volgen.’ Anders dan het Bonhoeffer College hoeven die niet vanaf nul te beginnen. Ron: ‘Ecosmart is een dochter van Renewi, onze afvalverwerker. Samen hebben we een stappenplan ontwikkeld waarvan alle scholen gebruik kunnen maken. Dat kan de tijdsinspanning beperken. En ik hoop dat het succesverhaal van Saskia aanstekelijk werkt.’


Tekst: Hans Morssinkhof
Fotografie: Niki Kits-Polman