Vertraagde vrijheid

Vertraagde vrijheid

25 mei 2021

In de meivakantie had ik de tijd om te wandelen. Ik zocht hierbij een mooi gebied op in Ommen (OV.): Het Eerderbos. In dat bos is een mooie plek, De Steile Oever. Onderaan kwam ik uit bij een paradijselijk vennetje omgeven door hoge bomen, die net uitbundig hun frisse groen toonden. In alle rust kon ik hier wandelen en genieten van de natuur. Het gaf mij een gevoel van vrijheid.
Als tegenhanger hiervan moet ik denken aan een ander uitstapje van mij - in diezelfde meivakantie - naar de Oude Markt in Enschede. De terrassen zaten vol met mensen die zich te goed deden aan biertjes en warme broodjes. Ook hier bespeurde ik een gevoel van vrijheid. Bij mijzelf en ook bij de terraszitters: eindelijk konden we ons weer tegoed doen aan de geneugten des levens.
Toch voelde ik, dat ik met twee verschillende vrijheden te maken had. Was er in het bos in Ommen alleen de vrijheid om te genieten van de natuur, de rust en de ruimte. Op het terras in Enschede was het ook genieten van de vrijheid, maar dan van de terugkeer naar het ‘oude normaal’. En zoals filosofe Joke Hermsen in Trouw schreef: "Terug naar normaal betekende immers ook terug naar de vervuiling van zowel stad en luchtruim, terug naar geglobaliseerd reisconsumentisme, dat behalve veel geld ook een immense voetdruk op de aarde achterlaat." (Trouw, 22 mei 2021)

Wat is vrijheid nu eigenlijk? Is het de vrijheid om te consumeren waar en wanneer we maar willen of is er sprake van een andere vrijheid? Een vertraagde vrijheid, die andere vragen oproept vanuit een kritische reflectie. Joke Hermsen schrijft hierover in hetzelfde artikel: "Je bent pas vrij als je in staat bent een zekere afstand te nemen van je behoeftes, lusten en driften. Het gaat om ‘vertraagd denken’, zoals de neuroloog en filosoof Antonio Damasio schrijft, omdat het een vertragen of uitstellen van de primaire lustbevrediging gaat."
Vertraging heeft in onze moderne samenleving vaak een negatieve klank, niet alleen op het perron van het station. Alles moet snel. Of je nu via social media berichten ontvangt, die snel beantwoord moeten worden, of als je je mening moet ventileren tijdens een talkshow. Snel scoren is het motto.
Maar juist in dat vertraagde denken kom je tot een betere reflectie, waarbij je recht doet aan deze ‘échte vrijheid’. 
Door hierbij allereerst in gesprek te gaan met jezelf en vanuit deze beschouwing in gesprek met anderen te treden, doe je recht aan de vrijheid van jezelf én die van anderen. En je doorbreekt de muren van het individualisme, waarin vooral het denken vanuit de eigen leefwereld geldt.

Wat betekent vrijheid voor jou?


Peter van Lange, docent 

Box typeimage-with-border
Box colorwhite
Box sizesmall
Tegel summary