Eerlijk, open en zeer persoonlijk waren de autobiografieën van mijn leerlingen in 4 mavo. Schrijf een autobiografisch verhaal als afsluitende opdracht voor het vak Nederlands. Uiteraard moesten er literaire begrippen in verwerkt worden, moest er een tijdlijn gemaakt en een bouwplan geschreven, maar bovenal moest het een verhaal zijn dat iets vertelde over de schrijver. 

Ik heb genoten van de ontboezemingen over uitgehaald kattenkwaad en de pseudoniemen die gebruikt werden om betrokkenen te beschermen. Verhalen over de werkweek in Tsjechië vorig jaar die eindigde in een lockdown bij thuiskomst, verhalen over broertjes die geboren werden en het hele gezin vervolgens van hun nachtrust beroofden en verhalen over hobby's, vrienden, familie en over alles wat de schrijvende scholier in zijn of haar leven meegemaakt heeft. Maar ook verhalen waarbij je de tranen in de ogen schieten. Verhalen over drugs- en drankmisbruik van een ouder en de gevolgen hiervan op de schrijvende leerling. Verhalen over depressies en zelfmoordpogingen. Verhalen over pleegzussen die van de aardbodem verdwenen lijken te zijn. Ook deze onderwerpen kwamen voorbij. En alles waargebeurd. 

Deze opdracht heeft veel leerlingen laten reflecteren op voor hen betekenisvolle momenten. De opdracht heeft hen laten terugdenken aan specifieke gebeurtenissen, aan momenten en situaties waarin iets geleerd werd en dit waren lang niet altijd gemakkelijke lessen. De opdracht heeft geholpen bij het inzicht krijgen in het eigen handelen en dat van anderen. Het schrijven over 'jezelf' heeft zelfs geholpen bij het verwerken van traumatische gebeurtenissen. Hoe spannend is het dan dat jouw eigen verhaal ook nog eens de basis is voor een aansluitend mondeling waarbij je met twee andere leerlingen het gesprek aan moet gaan over hetgeen jij geschreven hebt. En hoe open, eerlijk en respectvol er dan mee om wordt gegaan, zoals de jongen met de normaal gesproken vrij grote mond die na het horen van het inleidende gedicht vraagt: "Heftig, man. Vind je het wel goed dat ik hier vragen over ga stellen?" en de reactie die er dan op volgt: "Zeker, ik wist dat dit erbij hoorde. Als ik het niet had willen vertellen, had ik het niet op moeten schrijven. Bovendien... praten helpt." Kippenvel. 

Wat mij betreft is dit de toekomst van het onderwijs. Opdrachten in een brede context op basis van persoonsontwikkeling en zelfreflectie. Niet alleen werken aan de kerndoelen van je eigen vak, maar deze gebruiken om te groeien als mens. Hoe mooi zou het zijn als leerlingen van school komen en méér hebben geleerd dan hoe je 't kofschip moet gebruiken, wat worteltrekken is en waarom bijen eigenlijk zo belangrijk zijn. Groeien als mens. Ik hou ervan.

Catelijn Pen, docent Bonhoeffer College