Als ik vandaag de dag het nieuws volg, moet ik vaak denken aan de studentenflat van mijn jongere broer die in de jaren tachtig in Groningen studeerde. Hij had op de slaapkamerdeur een sticker geplakt met de volgende tekst: Don’t confuse me with the facts. My mind is already made up.

Later heb ik nog wel eens gezocht naar de auteur, maar deze uitspraak werd niet aan één persoon toegeschreven. Wel werd dit citaat veel aangehaald rondom president Nixon met zijn Watergate (1974).

Ook de huidige president van de Verenigde Staten – maar zeker niet alleen hij – heeft iets met deze uitspraak. Of er nu authentieke beelden zijn of niet, hij weet al wat hij gezien heeft en heeft zijn mening klaar. Of dit de volgende dag nog zo is weten we dan weer niet. Want als iemand in een reactie vraagtekens zet bij de uitspraak van deze president, dan kan deze kameleon zo weer van kleur veranderen en wordt deze criticus bij het oud vuil gezet. Denk maar aan zijn uitspraken over Kim Jong-un van Noord-Korea.

Wat hebben wij hier nu aan in ons onderwijs?

In ieder geval lijkt het me goed om jongeren een onderzoekende houding te laten ontwikkelen. Onderzoek alles en bewaar het goede (het juiste). Laat je – ook als jongere – niet meesleuren met de demagogen van deze tijd, die mensen niet zelf (willen) laten nadenken.

In zijn onlangs uitgekomen boek ‘De meeste mensen deugen’ (2019) schrijft Rutger Bregman vanuit zijn positieve mensbeeld: “Is het niet veelzeggend dat in ons taalgebruik “de realist” synoniem geworden is voor een cynicus. Voor iemand met een somber wereldbeeld. In werkelijkheid is de cynicus wereldvreemd. In werkelijkheid leven we op Planeet A, waar mensen ten diepste geneigd zijn tot het goede. Wees dus realistisch. Kom uit de kast. Geef toe aan je natuur en schenk vertrouwen. Schaam je niet voor je generositeit en doe het goede in het volle daglicht.(…) Het is tijd voor een nieuw mensbeeld. Het is tijd voor een nieuw realisme.”

Het is – zeker ook in dit nieuwe jaar – tijd voor respect voor de waarheid. Vanuit een onderzoekende houding komen tot nieuws dat de werkelijkheid dichterbij brengt. Dus geen fake news en geen polarisatie op social media waarop mensen in echokamers gevangen zitten in hun eigen gelijk. Niet jouw waarheid, maar een gedeelde waarheid die gebaseerd is op feiten en die onze waarheid is die we op een eerlijke, oprechte manier kunnen delen met elkaar.
En ja, daaraan kunnen we ook zeker werken op onze scholen: Verbeter de wereld en stel een vraag.

Peter van Lange, docent