• Professioneel gedrag: het is van belang een beeld te hebben van wat dit inhoudt:
  Je gedrag draagt bij aan de doelen van de organisatie. Het leidt tot toename van het welbevinden van jezelf, wat weer leidt tot toename van het welbevinden van anderen.

• Twee uitgangspunten voor een professionele (school)cultuur:
  Maak expliciet welk gedrag wel en welk gedrag niet acceptabel is in de organisatie.
  Begrens en stop niet-acceptabel en niet-professioneel gedrag.

• Om een professionele cultuur te realiseren heb je een breed gedragen koers nodig, die leidende principes en een helder kader geeft. Formuleer je doelen in heldere taal en beelden. Als leider gebruik je het koersdocument in vergaderingen en dagelijkse contacten. Het is de basis van de professionele cultuur.

• Professioneel gedrag brengt je in de goede flow: je stimuleert elkaar, ieder neemt verantwoordelijkheid voor zijn eigen vakmanschap, wil beter worden, je stelt je kwaliteiten ten dienste van het geheel, je gaat soepel om met fouten, je maakt plezier. Er is energie, dynamiek, stabiliteit. Je gaat adequaat om met gevoelens en je maakt een helder onderscheid tussen denken en voelen.

• Niet-professioneel gedrag leidt niet tot toename van welbevinden bij jezelf en bij anderen. Het leidt tot een ongezonde cultuur: eilandjes, taboes, ja zeggen - nee doen, ontkennen van problemen, weinig gevoelens delen, emotioneel, werkdruk, gejaagdheid, geen tijd voor ontmoeting, geen energie, over elkaar praten, het verleden niet afsluiten, wantrouwen, ziekteverzuim, dalende resultaten.

• Effectief leiderschap is een van de belangrijkste factoren in de ontwikkeling van een professionele schoolcultuur. Het vindt de balans tussen sturen en steunen en sluit aan bij wat de organisatie of het team nodig heeft. Het is authentiek, dienend, bescheiden en krachtig. Het heeft oog voor organisatie én mensen en is in staat naar het naast hogere hiërarchische niveau te escaleren, wanneer er disbalans is tussen sturen en steunen. Escaleren is het hanteren van constructieve boosheid richting eigen leidinggevende, respectvol én duidelijk.

• Grenzen geven ruimte. Professionele cultuur vraagt om grenzen stellen. Ruimte zonder grenzen is als een voetbalwedstrijd zonder lijnen. Grenzen stellen is meest bepalende factor in de opbouw van een professionele schoolcultuur. Dat doe je o.a. door goede feedback, elkaar aanspreken en ontwikkelingsgerichte functioneringsgesprekken. Begrenzen van gedrag mét behoud van relatie! Hard met een hart. Dat vraagt om expliciet onderscheid tussen persoon en gedrag. En ja, dat is cruciaal bij professionalisering van de omgangscultuur.

• Zelfsturing mislukt als er geen professionele omgangscultuur is. Zorg eerst voor een professionele schoolcultuur, waarin betrokkenheid, vertrouwen en plezier groeit. Dan ontstaat een gezonde behoefte aan zelfsturing.

Bron: H. Galenkamp en J. Schut (2018). Handboek professionele schoolcultuur - Focus op koers en gedrag.