“Stilte… niets is sterker dan het woord dat niemand hoort.”

“Stilte… niets is sterker dan het woord dat niemand hoort.”

6 maart 2019

Stilte is “de ervaring van geen enkel geluid, of de ervaring van zo weinig geluid dat het als volledig natuurlijk en rustgevend wordt beschouwd. Stilte kan echter ook als beklemmend of bedreigend worden ervaren. De ervaring van "geen geluid" betekent niet dat er geen geluid aanwezig is.”

Deze omschrijving van Stilte kwam ik tegen op Wikipedia.
Blijkbaar is Stilte meer.
Zoals een bekend Duits Luthers theoloog - Rudolf Otto - in zijn bekende boek Das Heilige (1917) aangeeft dat God een Mysterie is dat afstoot en aantrekt (Mysterium Tremendum et fascinosum). De mens voelt dat hij met iets in aanraking is gekomen dat hem te boven gaat, dat ook al voor en los van hem was, is en nog zal zijn. Het vreemde, het onherleidbare, het andere, de gans Andere…. Naast het wegstotende moment van het tremendum is er dus ook het aantrekkende moment van het fascinans.
Misschien is dit ook wel het geval bij (ervaren van) stilte.
Stilte kan meer zijn dan “ de afwezigheid van geluid”.
Stilte kan leven. 
Willi Massa (1931-2001), een katholiek theoloog en meditatie-leraar van de christelijke Zen-beweging, spreekt van een levende stilte als een stilte die op ons wacht. Het is geen grafstilte. De stilte, die op ons wacht, is een levende stilte, in welke het leven ademt. Het is een stilte gelijk die in een kinderkamer, wanneer het kind rustig slaapt. Een levende stilte. We lopen op onze teenspitsen naar binnen, om die stilte niet te verstoren.

Deze levende stilte wil ik naar voren halen in dit betoog. Net zoals het kind “de stilte in de kinderkamer” nodig heeft, zo hebben wij de stilte nodig. De stilte die er altijd is en die je altijd kunt opzoeken.

Ook in onze haastige maatschappij, waarin heel veel snel (last minute) moet gebeuren, of waarin heel veel gezegd moet worden, zoals in het programma van De Wereld Draait Door met Matthijs van Nieuwkerk.
Aan de andere kant was in datzelfde dagelijkse programma tussen zeven en acht onlangs aandacht voor een onderzoek naar de kijk- en luisterdichtheid op tv.
Zo bleek als een gesprek of ander item langer dan 2 minuten duurt het aantal kijkers gaat afnemen.
In DWDD was er een keer een “pianoconcert” van pianist John Cage geweest, getiteld “4:33”. Dit pianoconcert werd in stilte gespeeld - dus zonder hoorbare klanken. Kortom het was ruim 4 minuten stil geweest (op tv!).
Wat bleek: de kijkdichtheid bleef even hoog en veel mensen bleken dus niet weg te zappen.

Blijkbaar kan stilte meer zijn dan verloren tijd of “alleen maar saai”.
Stilte hoeft niet alleen maar slap te zijn, maar kan juist sterk zijn.
Net zoals Nederlandse zanger Stef Bos zingt in zijn lied Stilte: Niets is sterker dan de stilte, niets is sterker dan het woord dat niemand hoort.  
Na de stilte komt muziek het dichtst bij het zeggen van het onzegbare, zegt filosoof Cornelis Verhoeven.
In mijn dagelijks werken met jongeren (tussen de 13 - 20 jaar) ervaar ik ook dat jongeren deze levende stilte (willen) ervaren.
Ook jongeren – ook al zou je dat misschien op het eerste gezicht niet zeggen – hebben behoefte aan stilte.
Zo ben ik met jongeren enkele keren naar Taizé geweest. Een internationale oecumenische kloostergemeenschap in Frankrijk waar veel jongeren jaarlijks naar toe trekken om met elkaar op een bezinnende wijze met veel aandacht voor stilte met elkaar in gesprek te gaan.
In deze Taizé-kloostergemeenschap is er - ook tijdens de vieringen - sprake van (het ervaren van) stilte.

Kritiek op de wekelijkse vieringen in de kerk is voor een aantal mensen het opzeggen/afratelen van een aantal teksten in een redelijk tempo. Plaats en ruimte voor stilte en bezinningsmomenten is er dan niet vaak, want we moeten door…

Toch zoeken mensen - met het cliché van in de vakantie - vaak een kerkgebouw om daar even stil te staan/te zitten.
Een veel gehoorde ervaring van mensen.
Ook als ik - vroeger en nu - vraag wie er wel eens naar de kerk gaat… ,  geven jongeren regelmatig aan dat ze in het buitenland wel een kerk bezoeken.
Daarnaast ben ik met jongeren ook een aantal keren enkele dagen bij de Franciscanen geweest in Megen (N. Brabant).
Ook hier ervaren jongeren dat er meer is dan alleen maar het dagelijkse gevoel van Opzij, opzij, opzij… Hier kan men leven - zoals geestelijk verzorger en pastor Marinus van den Berg het noemt -  in de vertraagde tijd.
Stilte kan spreken, stilte kan zichtbaar maken.
Stilte kan jou opzoeken en jij kunt de stilte opzoeken.

Net zoals de kerk of het geloof meer is dan de wekelijkse zondagsdienst, het stenen gebouw of de hiërarchie in de katholieke kerk. Zo is het ook met stilte. Een levende stilte voedt, geeft kracht, geeft voldoening, geeft energie.

Peter van Lange, docent

Box typeimage-with-border
Box colorwhite
Box sizesmall
Tegel summary