Voor deze blog raakte ik geïnspireerd door het boek Obstinate Education – Reconnecting School and Society, van Gert Biesta. 

‘Education needs to be obstinate, not for the sake of being difficult, but in order to make sure that it can contribute to emancipation and democratisation. This requires that education always brings in the question whether what is desired from it is going to help with living life well, individually and collectively, on a planet that has a limited capacity for giving everything that is desired from it.’

Hij schetst dat we met z’n allen leven op één planeet. Wanneer iedereen krijgt wat ‘ie wil, hebben we geen planeet meer. Niks is helemaal maakbaar. En als je dat weet, dan hebben we een gezamenlijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat we onderwijs krijgen om hiermee om te gaan. Obstinaat onderwijs geeft mee dat je nadenkt over het belang van het collectief, en dat dit belang soms voorbij vrijheid van het individu gaat. Op het moment dat je dit niet onder ogen wilt zien, dan loop je altijd tegen alle grenzen aan. 

In Nederland en daarbij op onze scholen, is dit een actueel thema. Er zijn mensen die mondkapjes onzin vinden en er zijn mensen die niet ingeënt willen worden. Anderzijds zijn er mensen die dat prima vinden. In onze samenleving lijkt het erop dat de vrijheid van het individu altijd belangrijker is dan het collectief. Een mooie vraag om over na te denken én om het samen over te hebben: is dat ook altijd zo? 
Ik denk aan het Centraal Examen. Je bent als de dood dat leerlingen tijdens een examen besmet raken. Wanneer je daar besmet raakt, kun je de examens voor de opeenvolgende dagen niet doen in verband met quarantainemaatregelen. En als je vijf of tien dagen in quarantaine moet en je mist zoveel examens, dan is het een kunst om dat allemaal in te halen in het tweede en derde tijdvak. Dan kun je van tevoren toch gewoon even een sneltest doen? Zo weet je of je wel of niet de examenzaal in kunt. 
Maar het laten testen is volledig vrijwillig en ook de uitslag delen is vrijwillig. Theoretisch gezien houdt dit in dat zowel medewerkers, als leerlingen met symptomen óf een positieve testuitslag, tóch kunnen beslissen de examenzaal in te gaan. 
Hier komt de boodschap uit Obstinate Education om de hoek kijken. Enerzijds is ieders persoonlijke vrijheid een groot goed. Maar als je bij alles je vraagtekens mag zetten, dan wordt het op een gegeven moment wel heel ingewikkeld om iets te doen. Hoe ga je daarmee om als  samenleving?

Vorige week deed het Europees Hof voor de Rechten van de Mens de uitspraak dat landen hun burgers mogen verplichten zich te laten vaccineren. Dat is best een ingewikkelde beslissing, maar deze komt voort uit het feit dat je je realiseert, dat het belang van velen soms hoger geacht moet worden dan het belang van het individu. Het is een bijzondere uitspraak voor een land als Nederland, dat zoiets nooit eerder doorvoerde. In veel Aziatische landen, waar je zonder negatieve test nergens meer binnenkomt, is dit waarschijnlijk niet voor te stellen. Ook in Nederland oefenen we er af en toe mee, met de Fieldlab-evenementen, waarbij je op voorhand een test moet doen. Maar het deelnemen aan dit soort experimenten is natuurlijk niet verplicht. 

Kan onze samenleving het aan om een open en fatsoenlijke dialoog te voeren over verplichte acties zoals testen en vaccineren? En welk ‘obstinaat onderwijs’ moet op school plaatsvinden om volwassen mensen in staat te stellen om zo'n dialoog te voeren? “Bijdragen aan emancipatie en democratisering”... Het is lang niet zo eenvoudig als het klinkt.